استاد جواد رستم شیرازی

نگارگر مینیاتوریست و طراح چیره‌دست فرش و قالی و موسیقیدان برجسته‌ی ایران صبح روز شنبه در اصفهان درگذشت.          به گزارش بخش هنرهای تجسمی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، « جواد رستم شیرازی » در سال 1298 در اصفهان در یک خانواده صنعتگر به دنیا آمد و از سن پنج سالگی شروع به نقاشی کرد و در سن هشت سالگی به دبستان علمیه رفت و تحصیلات دوره ابتدایی را در دبستان یاد شده با معدل 15 به پایان رساند. در سال 1314 در دوران تحصیلات ابتدایی همواره ساعت فراغت را به نقاشی می‌کشید و ازاین بابت مورد تشویق اولیای دبستان قرار می‌گرفت.          برای ادامه تحصیلات متوسط در سال 1315 در دبیرستان سعدی نام نویسی کرد و در آبان ماه همان سال هنرستان هنرهای زیبا در اصفهان تاسیس شد.          او با علاقه‌ای که به هنر داشت، در هنرستان نام‌برده اسم نویسی و در رشته مینیاتور و تذهیب مشغول تحصیل شد و مدت شش سال تحصیلات خود را با معدل 19 به پایان رسانده و موفق به اخذ دیپلم گردید.          اسفند سال 1321 به سمت هنر آموز به استخدام هنرستان درآمد و سال 1322را در هنرستان انجام وظیفه کرد و وی سپس دو سال به طور آزاد مشغول تهیه تابلوهای مینیاتور برای راه اندازی نمایشگاهش شد و در سال 1325 جهت ادامه تحصیل و آشنایی با هنر روز به هنرکده در دانشگاه تهران رفت و یک سال به تحصیل ادامه داد.          رستم شیرازی در اردیبهشت 1326 برای تشکیل نمایشگاه و مطالعه آثار هنرمندان اروپا در موزه‌ها به اروپا رفت و چهار نمایشگاه در گالری‌های لندن و یک نمایشگاه در ادینبورگ و بروکسل برپاکرد و مدت دو ماه در کارخانه رویال کارپت به طور متوالی به کار و مطالعه پرداخت.          در این نمایشگاه‌ تابلوهایش مورد توجه خاص تماشا کنندگان قرار گرفت. مسافرت او سه ماه به طول انجامید و به ایران بازگشت.          در سال تحصیلی 1326 استخدام و در سال 1326 و 1327 در آموزش و پرورش خدمت کرد، بعدا به تقاضای هنرستان‌ هنرهای زیبا به سمت هنرآموز سال دوم هنرستان هنرهای زیبا منتقل و از سال 1328 مشغول آموزش هنرجویان شد و درساعت فراغت در کارگاه شخصی خود مشغول تهیه تابلوهای مینیاتوری بود. در طول مدت زندگی هنری خود تاکنون در بیش از چهل نمایشگاه در داخل و خارج کشور شرکت کرد، که شاید بزرگترین‌شان نمایشگاه جهانی بروکسل در بلژیک به شمار رود.          رستم شیرازی از آن نمایشگاه مدال طلا و دیپلم مربوط به آن را دریافت و به نشان درجه یک هنرمندی نایل شد و تاپایان عمر پربرکتش تقدیرنامه های بسیاری از مقامات فرهنگی دولت جمهوری اسلامی دریافت کرد.          او 26 سال در رشته مینیاتور و تذهیب تدریس کرد و بازنشسته شد و تا پایان عمر، در کارگاه شخصی خود به تعلیم و نیز به کارهای هنری و خلق آثار مشغول بود.                    مصطفی کاویانی درباره‌ی مرحوم استاد جواد رستم شیرازی در زمان حیات وی نگاشته بود:          «شاهنامه را عاشقم و پهلوانانش‌، خاصه جهان‌پهلوان رستم را دلباخته‌، به علت همین‌اشتیاق فراوان و وصف‌ناپذیر نام رستم برای من نوعی تقدس و احترام دارد، زیرا این‌یگانه مرد روزگار را نمونه یک انسان واقعی و حقیقی در تمامی ابعاد زندگی می‌دانم‌. احساس می‌کنم هر که نام رستم دارد در زمینه یا زمینه‌هایی حرف اول را می‌زند و بالاتراز پایگاه او پایگاهی نیست‌، خواه رستم تاج‌بخش باشد یا استاد جواد رستم هنرمند بزرگ و بلندمرتبه عصر ما. من فردوسی نیستم تا تصویرگر مردی در عرصه گسترده اقلیم‌هنر با عظمت و شکوه رستم در میدانهای پیکار باشم‌. اما بر این باورم که در میدان هنر، جواد رستم یکه‌تازی بی‌همانند و سرداری بزرگ و بی‌نظیر است‌.          دنیای وسیع و پهناور این پهلوان‌ عرصه هنر، به دور از آشوبها، ستیزها، کشتارها،جنگهای طولانی و فرساینده و قدرت‌نمایی‌های جسمی‌، جهانی است آرام‌، بی‌دغدغه واضطراب‌، سراسر مهر و وفا، شکوفا، شاداب‌، تماشایی‌، غرق در احلام و رؤیاها، آمیخته ‌با عالی ترین عواطف و تجلیات انسانی و آفرینش‌های هنری و محل بروز پاکتریناحساسات بشری در قالب دلپذیرترین تابلوهای بدیع و افسون‌کننده و تا حد اعجازپیشرفته و تحسین برانگیز.          به اعتقاد من هدف این دو پهلوان که یکی خداوند میدان جنگ و دیگریپروردگار تلفیق رنگ است‌، یکسان و همانند است و آن همانا اعتلا و عظمت زادگاه آنان‌،ایران عزیز است‌، ولی بنا به مقتضیات زمان و قرنها فاصله و تحول و دگرگونیهایی که‌حاصل قرون و اعصار است ، راه رسیدن به این هدف والا و مقدس یکسان نیست‌.          یکی ستیز با اهریمنان و جنگ با بیگانگان و پاسداری از حق و داد و جلوگیری از ستم و بیداد را راه نیل به مقصود می‌دانسته و دیگری هنر را وسیله رسیدن به آرمان خودقرار داده است‌. یکی بر رخش می‌نشست و تیغ در چنگ داشت و دیگری سوار بر بالرقیق‌ترین و مردمی‌ترین احساسات و تفکرات ژرف و عمیق‌، قلم در دست گرفته است‌.          او از خون دشمنان‌، زمین را گلگون می‌کرد و این با آمیزش رنگها، سرخی شفق وسفیدی فلق را جان می‌بخشد. تفکر و اندیشه یکی را قدرت عضلات و توانمندیهای‌جسمی‌، نقشه‌های خردمندانه و دقیق جنگی بار بود و خلاقیت و ابداع و معنویت‌دیگری را، طبع نکته‌سنج‌، آرامش روح پرتوان‌، وسعت اندیشه و دید و شناخت‌خطاناپذیر. اگر کوه و دشت و دریا جولانگاه جهان پهلوان بود، تمامی پدیده‌های طبیعت‌در سیر نگاه نافذ و تازه‌جوی پهلوان معاصر قرار دارد و الهام بخش او در آفرینش‌های‌هنری است‌.          هر دو فرزند برومند ایران‌زمین و یگانه روزگار خویش‌اند و در قلب هم‌میهنان‌خود جای دارند. هر دو خیلی زود و پیش از آنچه رسم زمان بود و انتظار می‌رفت واردمیدان عمل شدند. جهان پهلوان در نوجوانی و جواد رستم که متولد سال 1298خورشیدی است در خردسالی‌. شرح زندگی یکی را همگان می‌دانند و زندگینامه دومیاز زمانی آغاز می‌شود که جواد رستم پنج ساله بود:          جواد در پنجمین بهار زندگی و بامداد نخستین روز فروردین‌ماه که آغاز عید نوروز فرخنده است برای دیدار نیایش که روحانی تقوا پیشه‌ای بود، همراه پدر و مادر به‌ خانه پدربزرگ رفت و قلمدانی منقوش و زیبا به‌عنوان عیدی دریافت داشت‌. علاوه بر این‌، پدربزرگ ورق کاغذی که دارای سرمشق «الفبا» بود به جواد داد و از او خواست که‌آن را تمرین و مشق کند. جواد که محو تماشای نقاشیهای روی قلمدان شده و شدیداً تحت تأثیر رنگهای‌آن قرار گرفته بود به جای تمرین و نوشتن الفبا مشاهدات آن روز خود را با دیدی کودکانه‌روی همان کاغذ نقاشی کرد. هنگام ظهر و در موقع صرف غذا که همگان بر گرد سفره جمع بودند پدربزرگ ‌نقاشیها را دید و به جواد گفت‌: اینها چیست‌؟ مجدداً کاغذی و سرمشقی به او داد، آقاجواد این بار هم کار گذشته را تکرار کرد و پدربزرگ علاقه شدید و استعداد جواد رادر نقاشی به پدر جواد یادآوری کرد.          تا هفت سالگی در و دیوار خانه لوح نقاشی جواد بود، تا اینکه او را برای شروع‌تحصیل به مدرسه علمیه اصفهان فرستادند و او ضمن تحصیل‌، نقاشی را هم ادامه داد ومورد تشویق مربیان مدرسه قرار گرفت‌.          شوق فراوان جواد به نقاشی باعث شد که برای تعلیم او به‌طور خصوصی‌، معلمی‌را به خانه دعوت کنند تا نقاشی را با اصول علمی و زیر نظر مربی آگاه بیاموزد. وزیرزاده‌دو سالی با او به‌عنوان مربی و هنرآموز همکاری داشت و سپس هفته‌ای دو جلسه از کلاس درس تیکران در جلفا استفاده می‌کرد و نقاشی از طبیعت را فرا می‌گرفت‌.          در کلاس ششم بود که شبیه مدیر و ناظم مدرسه را کشید و همچنین شبیه استادتوس فردوسی را و آنگاه شبیه لرد بیدین پاول‌، رییس پیش‌آهنگی آن روز جهان را ترسیم‌کرد که در سالن پیش‌آهنگی نصب شد و علاوه بر اینکه مورد تشویق فراوان قرار گرفت‌،جوایزی نیز دریافت داشت‌.          البته این شوق و علاقه فراوان به نقاشی‌، مانع جواد در فراگیری دروس مدرسه‌نگردید و وی به مثابه شاگردی ممتاز با معدلی نسبتاً بالا دوره ابتدایی را سپری کرد وهمین معدل خوب باعث شد که در دبیرستان سعدی که از دبیرستانهای سطح بالای شهربود پذیرفته شود.          یک سال محصل دبیرستان سعدی بود. آنگاه آگهی تأسیس «هنرستان هنرهای زیبا» در اصفهان نظر او را جلب کرد و اولین نفری بود که در هنرستان ثبت نام کرد. ابتدا زیرنظر عیسی بهادری به مدت یک سال به طبیعت‌سازی پرداخت و تعلیم نقشه فرش دید.          در سال دوم‌، رشته اختصاصی او را مینیاتور قرار دادند و مدت پنج سال در این رشته‌زیر نظر استادان خبره تحت تعلیم بود و با معدل 19 از عهده امتحانات پایان سال برآمد.          سرپرست هنرستان‌، این استعداد و توانایی را در او تشخیص داد که می‌تواند معلمی دلسوز و هنرآموزی آگاه باشد، از این‌رو، بلافاصله پس از فراغت از تحصیل به کار در هنرستان دعوت شد و مدت دو سال با سمت هنرآموز، تعلیم فرزندان این مرز و بوم را برعهده داشت‌. در این موقع به دانشکده هنرهای زیبای تهران راه یافت‌. در این دانشکده‌ مدت دو سال تحت تعلیم استادان بزرگواری چون استاد حیدریان» قرار گرفت و درهمین ایام بود که در نمایشگاه مینیاتور اصفهان شرکت کرد و رتبه اول را حایز شد.          استاد رستم سفرهایی به اروپا کرد و سه نمایشگاه در کشور انگلستان برگزار کرد و آثار او مورد توجه فراوان قرار گرفت‌. پس از بازگشت از این سفر موفقیت‌آمیز به‌استخدام آموزش و پرورش درآمد و در هنرستان مشغول به کار شد. سی سال صادقانهخدمت کرد و حاصل این سی سال فداکاری و تعلیم‌، پرورش و تربیت استادان بزرگی‌چون فرشچیان‌، مصری پور، امیرهوشنگ جزی‌زاده‌، طائی‌، برادران اخوت‌، کاوش‌، بهمن‌زاده و مرحوم یسایی شاجانیان بود که اینان خود از اعجوبه‌های دنیای هنرند.          استاد در سال 1354 خورشیدی بازنشسته شد تا به استراحت بپردازد و بیرون ازبرنامه‌های رسمی‌، آزادانه در کارگاه شخصی خود ذوق سرشارش را به یاری دستهایتوانایش درآورد تا زاده‌های ذوق سلیمش شگفتی بر شگفتی فزاید.          استاد تاکنون افزون بر سیصد تابلوی مینیاتور به جهان هنر عرضه داشته است‌. دررشته‌های طراحی قالی‌، گچ‌بری‌، کاشی‌، برجسته کاری با طلا و نقره ، قلمزنی ، طراحیزری‌، منبت کاری‌، موزائیک چوب‌، آثار فراوان و جالبی خلق کرده است . بیش از35 نمایشگاه از کارهای استاد جواد رستم در کشورهای انگلستان‌، ایتالیا، بلژیک‌، ژاپن وداخل کشور برپا شده است‌.          استاد رستم در سال 1337 همراه با زنده‌یادان مصورالملکی و بهزاد در نمایشگاه ‌بین‌المللی بروکسل شرکت کرد و موفق به اخذ دیپلم و مدال طلا و تقدیرنامه گردید. تذهیب مهمان‌سرای عباسی در آغاز امر در برنامه کار استاد رستم بود.          بیرون از مرزهای کشور، خاصه در شیخ‌نشین کویت نمونه‌هایی از طراحی‌های‌گچبری رستم وجود دارد. تابلویی از او زینت‌بخش موزه سلطنتی انگلستان است و تابلوهایی در موزه هنرهای ملی ایران دارد.