آقا حسین خوانساری مشهور به « محقق خوانساری» دانشمند ، فقیه و حکیم بزرگ شیعه اواخر عصر صفوی است که از محضر بزرگانی چون میر فندرسکی ، ملا محمد تقی مجلسی ، ملا محمد باقر سبزواری و مرحوم خلیفه سلطان کسب علم نمود .
دوران تحصیلش در روزگار جوانی را با فقر و تنگدستی سپری کرد . چنان که نقل است در همان زمان از شدّت سرمای زمستان در حجره اش لحاف را به دور خویش میپیچد و راه می رفت تا گرم شود ، ولی سرانجام در علم و اخلاق به جایی رسید که شاه سلیمان ردای گرانبهای خود را برای او فرستاد و در یکی از سفرها نیابت سلطنت و رسیدگی به کارهای کشوری را به وی واگذار کرد .
آقا حسین در علم کلام ، فلسفه ، فقه و اصول عالم طراز اول روزگار خویش محسوب می شد و در دیگر علوم هم اشراف کامل داشت . برخی گفته اند جامعیت وی در علوم از شیخ بهایی هم بالاتر بوده است . مرحوم وحید بهبهانی به وی لقب « استاد الکُلّ فی الکُلّ » را داده است .
وی آثار فراوانی از خود به یادگار گذاشت . از جمله مهمترین آثارش کتاب « مشارق الشموس » (در شرح کتاب الدروس شهید اول ) و « ترجمه صحیفه سجادیه » را میتوان نام برد .
خدمت مهمی که این عالم بزرگوار به علم نمود آن بود که فلسفه و علوم عقلی را از تهمت و بی دینی و بی اعتقادی عوام نجات داده و ثابت نمود که حکمت و فلسفه به هیچ وجه با بد دینی و سست اعتقادی همراه نیست . همچنین وی از مخالفان بزرگ مکتب اخباری به شمار میرود .
از ویژگیهای مکتب علمی آقا حسین خوانساری پرورش شاگردان با روح ادبی و ذوق عرفانی و نیز مشرف بر علوم مختلف بود . از جمله شاگردان وی : فرزندانش آقا جمال و آقا رضی ، علامه مجلسی ، علامه میرزا محمد باقر شروانی ، ملا سعید مازندرانی و ملا محمد تنکابنی (فاضل سراب) را باید نام برد .
آقا حسین طبع شعر نیز داشته و بسیار خوش گفتار و نیکو مجلس بوده است . از اشعار اوست:
ای باد صبا ، طرب فزا میآیی از طرف کدامین کف پا می آیی
از کوی که برخاسته ای راست بگو ای گـــــرد بچشم آشنا مـی آیی
وفات آقا حسین در سال 1098 قمری روی داد . تاریخ فوتش چنین است:
« امروز هم ملایکه گفتند یا حسین»
پس از فوت آقا حسین خوانساری در سال 1098 قمری شاه سلیمان صفوی دستور داد جهت وی بقعه ای زیبا بنا کنند .
مزار این عالم بزرگ در تخت فولاد اصفهان همواره مرکز تجمع و عبادت بزرگان و عرفا و دوستداران علم بوده است .
به نقل از وبلاگ نقش جهان