عیب شناسی فرش

به نام حضرت دوست

موضوع :شناخت عیوب فرش و چگونگی کنترل و نظارت بر پروسه بافت

نوشته :عبدالله احراری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی طبس

وسرپرست اداره فرش سازمان بازرگانی خراسان رضوی

کنترل های کیفی بافت شامل

1- بافت فرش بر طبق نقشه

2ـ استفاده از گره های استاندارد

3ـ پود کوبی دقیق بعد از هر رج اعم از پود زیر و رو

4- استفاده از قلاب و سیخ پود کشی

5ـ پرهیز از دو گانگی در بافت

6ـ پایین کشی صحیح مقدار بافته شده ودوخت سالم

7ـ کنترل نظم چله ها در حین بافت و میزان کشش آنها در حین بافت

8ـ کنترل روی گیری و پرداخت فرش

9ـ کنترل نحوه بریدن فرش از روی دار

کنترل کیفی دستگاه قالیبافی شامل

1ـ نصب صحیح و دقیق دستگاه

2ـ عدم انحنا و خمیدگی در هیچ یک ار قسمت های دستگاه

3ـ مقاومت کافی دستگاه با توجه به ابعاد و رجشمار فرش و سبک بافت

4ـ فاقد گره بودن سردار و زیر دار

5ـ تمایل بالای دار به سمت عقب  بطوریکه بافنده مسلط بر دار باشد

 کنترل کیفی مواد اولیه شامل

1ـ تمیزی و یکنواخت بودن الیاف پشم ،پنبه و ابریشم مصرفی

2ـ رسیدگی و تابندگی مطلوب

3ـ وجود حداقل %3 چربی در پشم مصرفی

4ـ ظرافت جعد ،انعطاف پذیری ،قابلیت جذب رطوبت و  رنگ خامه مصرفی

کنترل کیفیت چله دوانی شامل

1- نصب صحیح دستگاه چله دوانی

2- تناسب نمره و تعداد لای نخ چله با رجشمار

3ـ محاسبه صحیح طول نخ تار

4- محاسبه صحیح تعداد نخ های تار با توجه به نقشه

5ـ تاب یکسان نخهای چله

عیوب نقشه فرش

1ـ عدم اصالت طرح و رنگ

2ـ خلوت بودن نقشه

3ـ شلوغ بودن نقشه

4ـ عدم تناسب تقشمایه با رجشمار

5ـ عدم پخش صحیح رنگ ها

6ـ عدم دقت در ترسیم واگیره ها

7ـ عدم تقارن نقشمایه ها در نقشه های واگیره ای

8ـ عدم تناسب نقش مایه های حواشی با میانکار

9ـ عدم تناسب سطوح

10ـ عدم استفاده از تضاد های رنگی مختلف

11ـ رعایت نکردن سلیقه مشتریان

پوکی فرش

1ـ گره جفتی زدن

2ـ پود نسبت به رج شمار ضخیم تر است

3ـ بی گره بافی (گره u) یا همان گره اسپانیایی

4ـ پشم باف نسبت به رجشمار نازکتر است

5ـ زیاد اره قشو کشیدن به فرش

متفاوت بودن مواد اولیه

1ـ دو رنگی ایجاد می شود

2ـ دو دستی ایجاد می شود

3ـ مقاومت متفاوت در برابر عوامل طبیعی

4ـ سره دار شدن

5- رگه دار شدن

ریزش گلیم باف سرهای فرش

1ـ فرش سربندی نشده است

ذرتی شدن

1ـ نامرغوب بودن پشم

2ـ زیاد قشو کردن و سرکش کردن  گرههای فرش

3ـ در پرز چینی دقت نکردن

4ـ نامنظم پرداخت کردن

5ـ کار کردن فرش در زیر پا به مرور زمان

6ـ دو دست شدن بافت

7ـ بی گره بافی

ترکیدگی هنگام بافت فرش

1ـ زیاد ماندن بیش از حد فرش روی دار

2- کم دوام بودن نخ چله

3ـ نارکتر بودن نخ چله نسبت به رجشمار

4ـ پیچ های دار زیاد سفت باشد

5- تیز بودن نبشی زیر دار

6ـ از ضخامت خامه کم کردن و به ضخامت پودافزودن

7ـ هنگام پایین کشی ابزار تیز بافت داخل تار باقی بماند

لول شدن کنار فرش

1- تاب داشتن پود ضخیم     

2ـ سفت کشیدن پود بیش از حد

3- ضخیم یا نازک بافتن گره ها    

4- نا هماهنگ شانه زدن پود نازک

5- سفت و شل بودن تار ها    

6ـ سفت پیچیدن بیش از حد شیرازه ها

7ـ شل پیچیدن شیرازه ها  

8- فاصله دار بودن تارها

9- عدم رعایت اندازه ها و پخش منظم چله ها موقع پایین کشی

10ـ منظم نبافتن 

11ـ بالا و پایین رفتن دم کار هنگام بافت

12ـ نا هماهنگ بودن گره ها با رجشمار  

13- سالم نبودن دستگاه و خمیدگی سر دار و زیردار

14ـ عدم پخش چله ها در سر دار       

15ـ رد نکردن پود از تسمه های عمودی در کنار فرش

شانه دار شدن

1- تراکم چله ها در یک طرف قالی

2ـ شل شدن چله در یک طرف دار

3- عدم کوبیدن یکنواخت شانه

4- موازی نبودن سردار و زیر دار

5- مهار نبودن چله ها در شیوه چله کشی ترکی

6- یکنواخت نبودن قطر زیردار در دستگاه قالیبافی گردان فارسی

رگه رگه شدن

1- قیچی کاری نا مطلوب

2- پرداخت نامطلوب

3ـ زدن گره با با ساق های نا یکنواخت 

رگه دا رشدن

1ـ نا منظم کوبیدن پود ها

2ـ مواد اولیه متفاوت

3ـ دو دست شدن بافت

4ـ استفاده از خامه متفاوت  بویژه دربافت قالی های با طرح واگیره ای 

5ـ تابش نور مستقیم آفتاب به بخشی از فرش بافته شده

شمشیری شدن

1ـ گلیم بافی زیر بافت استقامت نداشته باشد

2ـ محکم زدن بیش از حد شانه زدن در هنگام گلیم بافی

3ـ کج بودن و انحنا داشتن چوب زیر دار

4ـ قرار ندادن تخته یا میله زیر گلیم بافی

5ـ استفاده از طناب پلاستیکی جهت سفت نمودن

نخ های چله در زیر دار گردان فارسی

6ـ عدم یکنواختی  در واریز نخ های چله قسمتهای

 میانی و کناری فرش

7ـ مهار نکردن نخ های چله

تمام نشدن نقشه بعد از رسیدن به اندازه مورد نظر

1- تراکم تار ها زیاد باشد

2- شانه شل زده شود

3- تعویض پودها و استفاده از پود ضخیم تر نسبت به رجشمارقبلی

4- عدم تناسب نخ با رجشمار

5ـ ضخیم بافتن گره

6- بدون حساب و محاسبه نقشه کشیدن

شکستن دستگاه بافت در حین بافت

1ـ شانه زدن

2- کج شدن

3ـ جمع شدن

4ـ باز شدن

چاک دار شدن

1ـ سفت کشیدن نخ پود

2- فاصله دار بودن پود ها به هنگام گردش پود

شکستگی فیزیکی

1- در حین بافت مسیر پود ضخیم عوض شده باشد

2ـ دو بار پود دادن باعث ایجاد این نوع شکستگی می شود

جمع شدن (کسر دار شدن)

1ـ نازک بودن خامه پشمی مصرفی

2ـ تراکم کم چله

3ـ نازک تر کردن پود

4ـ محکم کوبیدن پود ها

گشاد شدن (باز شدن یا شکم دار شدن)

1- ضخیم بودن پشم خامه

2- تراکم بیش از حد چله

3ـ ضخیم تر کردن چله

4ـ شل کشیدن پود ها

5ـ محکم کوبیدن پودها

هم اندازه نبودن حاشیه

1ـ بالا زدگی فرش

2ـ پایین زدگی

3ـ عدم واریز یکنواخت

4ـ سره دار شدن

کیس شدن

1- یکسان نبودن شکل و قطر دو سر زیر دار

2ـ قرار گرفتن شیئی اضافی به هنگام لوله شدن در زیر دار

3ـ عدم رعایت دوخت صحیح فرش به زیردار

4ـ جمع شدن چله ها در ناحیه گلیم بافی قبل از شروع بافت

5ـ کاربرد مواد مصنوعی در خامه ،نخ چله ،پود

6ـ قوس برداشتن سردار و زیردار ،باعث شل شدن نخ های چله می شود

7- اگر نخ چله پشمی باشد و بیش از حد کشیده شود

دو رنگی

1ـ متفاوت بودن پشم از نظر جنس

2ـ د بار رنگ شدن خامه فرش

3ـ ممکن است از غلط بافی دو رنگ شده باشد

4ـ بافت فرش متفاوت باشد

5ـ اسنفاده از پشم نامرغوب

6ـ خوب رنگ نکردن پشم طوری که مغز آن رنگ نشود

7ـ عدم شستشوی کامل پشم و نزدودن مواد خارجی از کلاف قبل ازبافت

8ـ پشم را بدون زیر و رو کردن در زیر آفتاب خشک کردن

9ـ فرش روی دار زیاد دار بماند

10ـ عدم تهیه مواد اولیه به مقدرا متناسب

11ـ پشمی که قبل از رنگ شدن بیش از 3% چربی داشته باشد

12ـ استفاده کردن از رنگ های نامرغوب موقع رنگرزی 

بی منظمی در گره

1ـ نا صاف بودن خامه بافت

2ـ نا هماهنگ شانه زدن

3ـ عدم یکنواختی در کوبیدن پود ها

4ـ ضخیم یا نازک بافتن در یک ردیف

5- شفت و سل سدن تار ها

6- یکنواخت نبودن نخ چله

7- عدم پیش کشی گرهها

غلط بافی

1ـ بافنده نقشه را غلط ببافد

2ـ گوینده نقشه را غلط بگوید

3ـ طراح ممکن است نقشه را غلط ترسیم کند

4ـ عدم تناسب نقشه با رجشمار

5ـ ضخیم و نازک بودن نخ چله

6ـ به جای رنگ مورد نظر در نقشه رنگ دیگری به کار بردن

7ـ در موقع چله کشی رجشمار در 605 سانتیمتر متفاوت باشد

8ـ چند ردیف از نقشه را نبافتن یا تکراری بافتن

با لا و پایین زدگی

1ـ ضخامت پود ها کم و زیاد باشد

2ـ ناهماهنگ بودن پشم بافت هنگام بافت

3ـ سفت و شل بودن تار ها

4ـ سفت و شل کشیده شدن پود نازک

5ـ تراکم پیدا کردن پود ها

6ـ از هم فاصله گرفتن تار ها

7ـ نا منظم زدن شانه

ساده بافی

1ـ جا به جا بافتن رنگ ها

2ـ حواس بافنده جمع نباشد

3ـ دزدی در نقشه و حذف بخشی از نقشه به صورت عمدی

ترنج دار شدن

1- تغییر ضخامت نخ های پود در انتهای نیمه اول یا ابتدا نیمه دوم

2ـ تغییر ضخامت خامه مصرفی در انتهای نیمه اول یا ابتدای نیمه دوم

3ـ شل شدن نخ های چله در انتهای نیمه اول یا ابتدا نیمه دوم

4ـ دو دست شدن بافت با تغییر بافنده

5ـ افزودن رج های فرش یا کاستن از آنها به علت نرسیدن به اندازه مورد نظر

6ـ بهم ریختن نظم چله ها

7ـ نقشه را در جای خود نبافتن

8ـ سفت بودن نخ های چله در یک طرف نسبت به طرف دیگر

لوچه دار شدن

1ـ به هنگام پاره کردن نخ های چله باعث فشار به یک طرف فرش می شود و باعث کشیدگی آن

می شود

2ـ عدم دقت در بافت یک طرف

3ـ اگر چله ها به یک طرف به مقدار قابل توجه شل باشد

4ـواریز نا یکنواخت نخ های چله در دو طرف فرش

کج بودن کنار فرش

1ـ اگر پود ضخیم را از دور تسمه های زیر راست رو نکرده باشیم

2ـ عدم استفاده از کجو

3ـ عدم واریز نخ های چله در واحد های بزرگتر از زیردار در سردار

4ـ یکسان نبودن فاصله نخ های چله روی کجو

5- شل بودن نخهای چله باعث بیرون زدگی می شود

6ـ یکسان نبودن فاصله نخ های چله در سردار و زیردارباعث فرورفتگی می شود

7ـ عدم رعایت کجو تا لبه کار

8ـ اندازه بخش کوجی یا شانه بیش از لبه کار نباشد

9ـ پرتاب بودن پود ضخیم

10ـ اگر پود ضخیم بیشتر یا کمتر از حد معمول کشیده شود

زود تر تمام شدن نقشه قبل از رسیدن به اندازه مورد نظر

1ـ تراکم تار ها کم باشد

2ـ شانه بیش از اندازه زده شود

3ـ جا انداختن نقشه در حین بافت

4ـ تعویض پود های نازکتر نسبت به پود قبلی

5ـ بیش از حد کوبیدن پود نازک

6ـ عدم تناسب نخ با رجشمار

7ـ نازک بافتن

8- بدون حساب و کنترل نقشه کشیدن