اصفهان در دوره دیالمه

پس از قتل مرداویج علی پسر بویه ملقب به عمادالدوله برادر خود حسن معروف به رکن‌الدوله را به تسخیر اصفهان فرستاد و حسن پس از فتح اصفهان عازم تسخیر همدان و ری و قزوین و قم و کاشان شد. امّا در سال 327 وشمگیر زیاری اصفهان را از دست حسن بن‌بویه گرفت و حسن به اصظخر گریخت امیر زیاری سپس به فتح قلعه الموت نیز نائل آمد و قدرت وشوکتش بالا گرفت و چون ماکان سردار معروف دیلمی که در حیات مرداویج به دربار امیرنصر سامانی پناه برده بود در سال 328 امیرنصر را ترک گفتند و تحت امر وشمگیر درآمده و مأمور گرگان شده بود و امیرنصر سردار معروف خود ابوعلی چغانی را به تسخیر گرگان فرستاده بودو وشمگیر مجبور شده بود قسمت عمده سپاهیان خود را برای جنگ با ابوعلی به کمک ماکان بفرستند حسن پسر بویه و برادرش علی از فرصت استفاده کرده مجددا" اصفهان را در اختیار خود آوردند و جمعی از سران سپاهی وشمگیر را دستگیر نمودند. .اصفهان از این زمان به بعد قلمرو آل‌بویه گردید و حسن رکن‌الدوله در بسط و توسعه آن کوشید گفته‌اند روزیکه قمر در برج قوس بود رکن‌الدوله دستور داد ساختمان باروئی را به دو شهر آغاز کنند. دور این بار و 21 هزار گام بوده است. تا چند سال قبل آثاری از باروی فربور و خندق اطراف آن در بیرون دروازه طوقچی تا دروازه جوباره و پایین دروازه باقی بوده است.. در اواخر سال365 رکن‌الدوله که عمرش نزدیک به هفتاد رسیده بود مریض شد و در اصفهان در ضیافت بزرگی که سه پسر او و سران سپاهی دیلم جمع آمده بودند ابوشجاع پناه خسرو عضدالدوله را به ولیعهد و وارث ملک خویش معرفی نمود و همدان و ری و قزوین و نواحی مجاور آنها را به پسر دیگر خود ابوالحسن‌علی فخرالدوله و اصفهان را به پسر سوّم خود ابومنصور بویه (مؤیدالدوله) واگذاشت و به فرزندان دوم و سوم خود توصیه نمود که از اطاعت عنصرالدوله خارج نشوند. سپس از اصفهان به ری برگشت و در آنجا در محرم 366 درگذشت. .با راه یافتن صاحب‌‌اسماعیل‌بن‌عباد در دستگاه حکومت مؤیدالدوله و فخرالدوله و وزارت این دو امیر دیلمی اصفهان شهر وسیعی شد. صاحب‌بن‌عباد که از منشیان و بلغای بسیار معروف زبان عربی است (326-385) مردی کریم و فضل‌دوست و بخشنده و نسبت به شعرا و بذال و شوق بوده و در ری و اصفهان همه وقت در گرد او جمع کثیری از اهل علم و بحث و شعر و ادبی می‌زیسته و به نام او شعر می گفته و کتاب می نوشته اند