* تکایا و بقعه های از بین رفته قدیمی :
1- تکیه سید ابوالقاسم خواجویی (سادات خواجویی) :
در سمت شرق خیابان فیض نرسیده به تکیه فاضل سراب قرار داشته و سردر آن تا سالها قبل باقی بوده است .
در وسط بقعه قبری آجری بدون سنگ و در اطراف قبور زیادی از سادات و غیره بوده است .
قسمتی از آن در حال حاضر در گوشه شمال شرقی چهارراه و در کنار سازمان تعاون استان قرار دارد و به فضای سبز تبدیل شده است .
2- صومعه ملا محمد لاری : در سمت راست بابا رکن الدین قرار داشته است .
در سفرنامه شاردن آمده که وی در زمان شاه صفی به اتهام سحر و جادو کشته شده است .
3- تکیه بابا بیات : وی از عرفا و صوفیان قرن هشتم بوده است .
4- تکیه و خانقاه بابا لکات : از عرفا و صوفیان قرن هشتم بوده و مرشد و مراد بابا رکن الدین بوده است .
این تکیه و خانقاه نزدیک بابا رکن الدین بوده و بانی آن خود بابا لکات بوده است . شاردن می نویسد که صوفیان اجتماعات خود را در آنجا تشکیل می داده اند .
5- بقعه سکاکی : در انتهای ضلع شمالی لسان الارض در اول زمینهای مزروعی کوله پارچه قرار داشته .
برخی او را « سراج الدین ابویعقوب یوسف بن ابوبکر بن محمد بن علی خوارزمی » (مولف مفتاح العلوم) متوفی 626 یا 627 می دانند . اما مرحوم مصلح الدین مهدوی قبر مولف مفتاح العلوم را در خوارزم می داند و این بقعه را به « علی المشهور سکاکی » نسبت می دهد .
بقعه ای دوازده ترک داشته اما کوچکتر از بابا رکن الدین . در بهار 1334 بر اثر سیل قسمتی از بقعه و اطرافش خراب می شود و بعد از گرانی سال 1336 در اثر عدم مراقبت همراه با دروازه دهکده کوله پارچه رو به خرابی رفته و مردم نادان با آجرهای آن دیوار قلعه را استوار می کنند .
با اینکه باقی ماندن بقعه پس از صفویه دلیل بر شیعه بودن صاحب آن است لکن در سالهای دهه چهل مالک ده به جرم سنی بودن آنرا کاملا ویران کرده و کل قبرستان را به مردم می فروشد .
6- غسالخانه تخت فولاد : غسالخانه در محل کنونی مرکز مخابرات قرار داشته که پس از ممنوعیت دفن ، آنرا تخریب کردند .(1363 ش)
7- تکیه شیخ زین الدین : شمال مادی آب 250 ما بین تکیه میر و غسالخانه در ضلع شمالی کوچه قرار داشته و تا حدود 48 سال پیش سنگهای قبور در آن مشخص بوده است . امروزه این محدوده به منازل مسکونی تبدیل شده است . قبر مشتاق اصفهانی در آن قرار داشته است .
8- بقعه سادات کتابی : در سمت شمال غربی میرزا رفیعا بقعه ای آجری بوده که در موقع احداث فرودگاه تخریب شده است .
9- تکیه درویش صادق : از تکایای عهد صفوی بوده در قبرستان بابا رکن الدین ، که « مرتضی قلی خان » حاکم بندر عباس وقتی در اصفهان بود آنرا بنا کرد .
10- گنبد لالا : « رضی الدین علی لالا غزنوی » شاعر عارف مشهور متوفی 643 ق
11- بقعه محمد بیک : « محمد علی بیک » ناظر و پیشکار کُل دربار شاه عباس بوده است . قبر وی در مقابل تکیه میر در فضای تکیه درویش عبدالمجید واقع بوده است .
12- تکیه خرابه : در کنار میرزا رفیعا و سمت شرق آن بوده و امروزه حتی آثار قبور آن نیز وجود ندارد .
13- تکیه و خانقاه میر معز صوفی : ظاهرا نزدیک به بابا لکات بوده و دارای مهمانسرای بزرگ ، آب انبار ، استخر و یک باغ بوده که همگی وقف بوده است .(سفرنامه شاردن )
بنابر گفته « نصر آبادی » ، میر معز تولیت موقوفات مزار بابا رکن الدین و بابا بیات را داشته و حاصل عایدات را صرف مریدان و دراویش که در آن مزار عبادت می کردند ، می نموده است .
14- تکیه بابا یحیی : از عرفای قرن هشتم ، جنب تکیه بابا رکن الدین بوده است .
15- تکیه محمد زکی : در پشت خانه های مسکونی در سمت غرب کوچه مقابل غسالخانه نزدیک تکیه خاتون آبادی بوده ، سالها پیش این فضا تسطیح و درختکاری شد اما یک قبر باقی ماند که معروف به ملا محمد زکی بود ولی اکنون از آن خبری نیست .
16- مقبره الله وردی خان : محل آن معلوم نیست و فقط در سفرنامه شاردن از آن یاد شده است .
17- تکیه فاضل اردستانی : از آثار دوره صفویه بوده و غرب خیابان شاه عباس (فیض) جنوب کوچه واله محل لت آب 250 قرار داشته است .
18 – تکیه گزی : تکیه ای خصوصی بوده که در شمال غسالخانه قرار داشته و به گفته مسئولان هنوز هم آثار آن باقی است .
پشت مخابرات فیض در کنار خیابان شیخ مفید که یک چاه آب و موتور خانه در محدوده آن قرار دارد .
( اینجانب موتور خانه را سال قبل دیده ام اما در مشاهدات اخیر هنوز آنرا ندیده ام ، یا از بین رفته و یا من دقت کافی نداشته ام )
* بناها و تکایای خراب شده در دهه 60 :
1- تکیه نواب 2- بقعه ابراهیم راه نجات در تکیه بابا رکن الدین
3- تکیه بدیعی از تجار محترم اصفهان 4- تکیه میرزا حسنعلی خان
5- تکیه حاج اسماعیل خیری 6- تکیه مومنی
7- تکیه رضا ارواحی 8- تکیه حاج سید جواد کسایی
9- تکیه حاج محمد علی شرف 10- تکیه معتمد الدوله شاهزاده قاجار
11- تکیه ملا باشی 12- تکیه همایون فرزند ظل السلطان
13- مقبره سادات رضوی : در مسیر تکیه کلباسی به تکیه ملک رو به قبله دست چپ قرار داشته .
در وسط خانه های مسکونی قرار گرفته و به مرور از بین رفته است . ( سید زین العابدین رضوی خوانساری 1307 ق )
14- بقعه ملا محمد خوانساری : در جنوب غربی تکیه ملا اسماعیل خواجویی در مجاورت دیوار خیابان فیض قرار داشته .
* تکیه هایی که وجود دارد اما بناهای موجود در آن خراب شده :
1- تکیه زرتشتی ها 2- تکیه ایزد خواستی
3- تکیه امام جمعه 4- تکیه صدری ها
5- تکیه زند کرمانی 6- تکیه صیرفیان
7- تکیه اژه ای ها 8- تکیه سید رضی
9- تکیه فیض 10- تکیه اشراقی
11- تکیه های داخل گلستان شهدا
* مادی های تخت فولاد :
1- نهر آب 250 : این نهر رشته ای از مادی معروف شایج بوده که از حوالی کوه دنبه در درچه پیاز جدا شده و پس از گذشت از دستگرد و فرح آباد و مارنان و سیچان به تخت فولاد می رسیده است .
چون 250 سهم از هزار سهم این مادی مربوط به تخت فولاد بوده به آن آب 250 گفته می شده است .
این نهر پس از عبور از تکیه میر و غسالخانه و باغ واله و مسجد رکن الملک به قریه کوله پارچه می رسیده است .
2- مادی جوی سیاه : این مادی در حوالی آب نیل از رودخانه منشعب شده و از بالای هزار جریب عبور کرده و در حوالی کوله پارچه به رودخانه می ریخته است .
توسط ظل السلطان تخریب شده و فقط قسمت مختصری از آن باقی ماند که با مادی « نایج » ( که به هزار جریب و اوایل تخت فولاد منتهی می شد ) باغات و مزارع تخت فولاد را هم مشروب می کرد .
* آب انبار های از بین رفته :
1- آب انبار بابا رکن الدین : در 200 متری جنوب بابا رکن الدین و 100 متری شرق مادر شاهزاده قرار داشته و از مادی نایج تامین می شده است . این بنا از دوره صفوی بوده و در هنگام توسعه فرودگاه خراب شد .
2- آب انبار تکیه شهشهانی : قدیمی ترین آب انبار تخت فولاد بوده که عمق بسیاری داشته است .
در اصل چاهی عمیق بوده که چندین پله داشته (شبیه چاه خانه های یهودیان ) یکی از پله ها به تکیه شهشهانی و یکی دیگر هم به محور واله راه داشته است .
3- آب انبار تکیه چهارسوقی : در جنوب شرقی تکیه بوده و احتمالا از جوی سیاه تامین می شده است .
4- آب انبار تکیه آقا مجلس : در جنوب در ورودی تکیه به فاصله 20 متری قرار داشته و از این رو برخی آنرا آب انبار تکیه ریزی هم گفته اند .
مصلح الدین مهدوی قدمت آنرا به قرن دهم میداند که توسط آقا مجلس مرمت شده ، اما استاد همایی ساخت آنرا به مرحوم کازرونی نسبت می دهد .
از نهر جوی سیاه تامین می شده و در هنگام احداث خیابان سعادت آباد از بین رفته است .
5- آب انبار سمائیان : احداث 1360 ق ، بانی آن حاج ملا حسین بزاز معروف به سمائیان از تجار متدین اصفهان بوده که قبرش در سمت غربی آب انبار بوده است . احتمالا از نهر جوی سیاه تامین می شده است .
محل آن در مسیر تکیه کلباسی به تکیه ملک ذکر شده است .
(در حفاری های محدوده قطعه جدید شهدای مفقود الاثر در گلستان شهدا گنبد آن از زیر خاک بیرون آمد که دوباره روی آنرا پوشاندند )
------------------------
بر گرفته از
کتاب : یادمان تخت فولاد – سازمان میراث فرهنگی
کتاب : دانشمندان و بزرگان اصفهان – مجموعه تخت فولاد
منبع :نقش جهان
عالی بود. لطفا راجع به ؛باباها؛ هم بنویسید.